10 sposobów radzenia sobie z problemami – mechanizmy obronne

Znasz ten stan, kiedy zdarza Ci się zapomnieć o czymś ważnym? Spotkaniu? Rozmowie? Albo nawet nie o ważnym, tylko giną Ci z pamięci godziny, wydarzenia, czasem nawet tygodnie?

I mimo, że ktoś mówi Ci, że słyszałaś/słyszałeś to Ty i tak nie pamiętasz? Tak właśnie organizm radzi sobie, kiedy ma do czynienia z trudną dla siebie sytuacja (albo kiedy jesteśmy w dużym stresie i poznawczo nie jesteśmy w stanie przetworzyć zbyt dużej ilości bodźców, możliwe są również zaburzenia organiczne, neurologiczne, ale to dla dzisiejszych potrzeb- pomijamy).

Jak to się dzieje?

Otóż nasz organizm jest tak cwany, że będzie sobie sam radził z sytuacjami, kiedy coś jest nas trudne. I nie musi to oznaczać trudności obiektywnie występującej, może to być sytuacja, kiedy zdanie sobie sprawy z czegoś trudnego sprawi nam ból- w ten sposób chronimy się przed trudnymi, zagrażającymi treściami. Sprytne, prawda? Jak dla mnie – bardzo. Warto jednak je znać i czasami o nich pomyśleć, ponieważ niestety zdarza się również tak, że działają one na nasza niekorzyść i wprowadzają zamęt i niezrozumienie samego siebie. Nad m.in. tymi właśnie mechanizmami pracujemy w czasie psychoterapii, bo chociaż ogólnie one mają za zadanie nam służyć, to jednak konfrontacja z trudnymi treściami jest kluczowa w poznaniu siebie (a także odkrycie, dlaczego są problematyczne).

Część z tych mechanizmów (tak, są to mechanizmy obronne) służy nam w dobrym celu, część, zwłaszcza stosowana nadmiernie, działa na naszą niekorzyść, np. odcina nas w pewien sposób od rzeczywistości.

Dzisiaj wiec, o niektórych mechanizmach obronnych, tych najczęstszych i w większości „dojrzałych”. Druga kategoria- „niedojrzałych”, to takie zachowania, które, najprościej mówiąc, możemy obserwować w filmach (może o tym kiedyś).

1. Humor

Zdarzyło Ci się kiedyś wybuchnąć śmiechem w sytuacji, kiedy obiektywnie mówiąc było to nie na miejscu? Albo w sposób humorystyczny, komentować jakieś smutne wydarzenie? Robiłeś sobie żarty, używałeś dowcipów, byleś ironiczny, zęby rozładować napięcie spowodowane czymś trudnym? Tak- humor to pierwszy z mechanizmów obronnych. Dzięki takiej reakcji łagodzimy sobie nieprzyjemne uczucia i poczucie dyskomfortu, uzyskujemy dystans i bardziej obiektywny ogląd sytuacji, a co najważniejsze- możemy zastanowić się nad znaczeniem określonego wydarzenia. Nie jesteś, więc dziwny, kiedy się śmiejesz z czegoś trudnego- tak właśnie sobie radzisz 🙂

2. Przemieszczenie

Znasz ten stan, kiedy zdenerwowany sytuacją np. w pracy przychodzisz do domu i nagle, ni stąd ni zowąd złościsz się na partnera właściwie nie wiadomo dlaczego? Problem w domu nagle wydaje się wyjątkowo denerwujący. To właśnie kolejny mechanizm obronny- przemieszczenie. Dzieje się nieświadomie, a jego nazwa wynika po prostu stąd, że przemieszczane są uczucia, które kierujemy w stosunku do jednego obiektu na drugi. To właśnie te sytuacje, kiedy słyszymy często od drugiej osoby „nie wyżywaj się na mnie” i właściwie- trudno wtedy zaprzeczyć, trochę ma racji…

3. Intelektualizacja

Znajdujesz nagle 1000 i wiecej logicznych powodów, przyczyn i wyjaśnień dlaczego jest jak jest, albo coś się stało. Takie abstrakcyjne myslenie pomaga Ci uniknąć przykrych uczuć i opanowac napięcie.

4. Izolacja afektu

Trudne wyrażenie na prosty mechanizm- to ten stan, kiedy w reakcji na coś przykrego reagujemy totalnym brakiem emocji, znajdujemy się w stanie oderwania od uczuć, zwykle sami nie wiemy, dlaczego, można to porównać do uczucia pustki. Często nawet zdajemy sobie sprawę z tego, że powinniśmy coś czuć- jednak to nie zmienia tego, że nasze emocje są wtedy schowane gdzieś tak głęboko, że po prostu dzieje się odwrotnie. Ten mechanizm towarzyszy nam często, kiedy mamy do czynienia z sytuacjami wyjątkowo trudnymi, traumatycznymi.

5. Racjonalizacja

Zrobiłeś coś nie do końca dobrego, zgodnego z prawem, moralnego albo Twoje poglądy nie są do końca akceptowalne społecznie, niedopuszczalne? Sposób w jaki o tym myślisz- to jest mechanizm obronny, a konkretnie usprawiedliwianie tych treści tak, zęby moc je tolerować. Czasem zdarza się tak, że głośno mówisz o tym co jest sprzeczne z punktu widzenia moralnego, prawnego itp. Ale jednocześnie równie głośno tłumaczysz swoje podejście, zachowania i mimo, że gdzieś w gleby czujesz „wewnętrzny” zgrzyt to jednak taki sposób „rozwiązania sytuacji” sprawia, że czujesz się uusprawiedliwony, zrozumiany, krotko mowiac- czujesz sie lepiej. Krótki przykład: „Oszukałem, ale państwo okrada mnie na każdym kroku.”

6. Wyparcie

I o to doszliśmy do sławnego wyparcia i przykładu z początku tego tekstu. Wyparcie to nieświadomy mechanizm (i warto to zaznaczyć, bo stosujemy również podobne, ale świadome techniki), który sprawia, że unikamy trudnych konfrontacji. Niedopuszczalne myśli, impulsy czy wspomnienia są spychane do nieświadomości właśnie, a ich dostęp do świadomości zostaje zablokowany- stad efekt „nie pamiętam”. Kobiety doświadczające przemocy często np. „nie pamiętają, jak to było”, potrafią nawet nie pamiętać wielu lat urazowych. W ten sposób radzą sobie- pamiętanie takich stanów wiąże się przecież z ponownym przezywaniem cierpienia.

7. Sublimacja

Pojawiają się trudne emocje, nieakceptowane społecznie- jesteś zły, masz ochotę zrobić komuś krzywdę, ale ponieważ wiesz, że to nie byłoby dobre rozwiązanie decydujesz się pójść na siłownię i tam dać upust swoim emocjom. Z bardziej ogólnego punktu widzenia można powiedzieć, że jest to zamiana niestosownych i niedopuszczalnych wewnętrznie celów na cele społecznie wskazane. To jeden z bardziej zdrowych mechanizmów, który pozwala panować nad swoimi emocjami. Dzięki niemu możemy wykorzystywać negatywne uczucia na takie zachowania, które napędzają i pobudzają do działania.

8. Antycypacja

Przykład, który pierwszy przychodzi mi do głowy, z racji okresu który teraz mamy, to przykład zza stołu świątecznego ? Chociaż może tutaj nie zawsze udaje nam się go zastosować. Stoi przed Tobą kawałek pysznej babki piaskowej, dwa tygodnie temu rozpocząłeś jednak dietę, której do tej pory udawało Ci się trzymać. Umiejętność zastosowania tej strategii polega na tym, że będziesz w stanie sobie odmówić tego kawałka, bo wiesz, że w przyszłości da Ci to większą korzyść. Działa zarówno za stołem, w pracy, jak i w relacjach i związkach ? Pożyteczny.

9. Stłumienie

Myślisz o zbliżającym się egzaminie na studiach albo o ciążącym na Tobie obowiązku oddania raportu w pracy- myśli te powodują dyskomfort i poczucie stresu. Świadomie jednak odsuwasz od siebie te myśli, starając uchronić się przed negatywnym nastrojem. To coś zupełnie innego niż wyparcie, ponieważ tutaj świadomie unikasz konfrontacji i myślenia o trudnościach. Są jednak pułapki – możesz również myśleć o narastającym konflikcie w Twoim związku i ponieważ skonfrontowanie się z partnerem i porozmawianie o problemach może grozić przykrymi konsekwencjami, nie robisz tego. Prowadzi to jednak do tego, że zaczynasz świadomie nie podejmować konkretnych tematów, zamykasz się w sobie, a związek zaczyna funkcjonować jako cichy, jednak niemrawy byt. Czy to jest dla Ciebie w dłuższej perspektywie dobre?

10. Altruizm

Znane słowo ? To te sytuacje, kiedy poświęcamy się dla realizacji potrzeb innych. Ten mechanizm może nas doprowadzić zarówno do dobrych skutków (któż zaprzeczy dobroci płynącej z pomagania innym?), ale warto również pamiętać o tym, żeby nie zatracić siebie i nie robić niektórych rzeczy kosztem swoich potrzeb. Łatwo bowiem zamienić szczytne pobudki na coś co zacznie nas ograniczać i męczyć.

Mechanizmy obronne to takie sposoby funkcjonowania, których uczymy się, kiedy kształtuje się nasza osobowość, charakter. Każdy z nas ich używa- tych dojrzałych, w większości opisanych powyżej, ale również tych niedojrzałych, prymitywnych, które nie były tu opisane. Warto pamiętać, że te sposoby rozwiązywania wewnętrznych problemów bardzo dużo mówią o nas samych i naszych sposobach radzenia sobie w życiu. To jakie mamy tendencje przejawia się w całym naszym życiu, sposobach funkcjonowania w relacjach, związkach i wielu innych sytuacjach (np. w pracy). Jakby nie patrzeć są to sposoby rozwiązywania wewnętrznych trudności nie rozwiązując realnie problemów.

A Ty? Znalazłeś w tekście coś znajomego, sposoby, których używasz? Jeśli tak- to dobrze ? Lepiej znaleźć tutaj niż czytać o rozszczepieniu (pewnie intuicyjnie domyślasz się na czym polega 🙂 )

Warto jednak pamiętać, że sposoby te są zarówno czymś co nas chroni, jak również może nas doprowadzić do czegoś zupełnie przeciwnego- jak długo można uciekać przed tym co realnie boli?

Zapraszam również do zapoznania się z poprzednim artykułem, dotyczącym powielania przez nas swoich schematów i pułapek w jakie możemy wpadać – Dlaczego wciąż powielamy schematy?